Patron naszej Szkoły

Komisja Edukacji Narodowej (zwana Komisją do edukacji młodzi szlacheckiej)
ustanowiona została decyzją sejmu porozbiorowego w Warszawie 14 października 1773 r.
jako instytucja posiadająca niezależność prawną, administracyjną i materialną. Była pierwszą
tego typu  organizacją w ówczesnej Europie.
 W skład Komisji weszło ośmiu członków, wywodzących się z różnych rodów, ugrupowań
i środowisk. Ekipa znakomita intelektualnie i różnorodna w poglądach, stanowiła jednak
zespół ludzi wykształconych i przekonanych o znaczeniu oświaty. W ciągu 20 lat istnienia
Komisji pracowało w niej 38 osób, w tym m.in.: Ignacy Massalski ( pierwszy
przewodniczący), Ignacy Potocki, Andrzej Zamoyski, ks. Adam Czartoryski, Joachim
Chreptowicz, Jacek Małachowski, Franciszek Bieliński, Feliks Oraczewski.
W okresie swego istnienia wydała ona szereg dokumentów, uchwał i ustaw, regulujących
całość życia szkolnego w Polsce. Ustanowiła nową strukturę szkolnictwa ze zreformowanymi
uniwersytetami, jako szkołami głównymi, podległymi im szkołami wojewódzkimi
(wydziałowymi), powiatowymi (podwydziałowymi) oraz parafialnymi. KEN wprowadziła
jednolite nauczanie i wychowanie z myślą o wszystkich stanach. Zainteresowała się też
kształceniem dziewcząt. Dokonana została zmiana dotychczasowego programu szkolnego.
Usunięto dawne, sięgające średniowiecza nauki, wprowadzając w to miejsce nowe –
przyrodnicze, społeczno – etyczne, matematykę, fizykę, ekonomię, geografię, sztukę, prawo,
technikę, rolnictwo i ogrodnictwo. Program był pomyślany tak, by poszczególne przedmioty i
treści uzupełniały się i były ze sobą połączone.
Praktyczność i powiązanie z życiem uczyniono podstawą nauczania. Wprowadzano
nowoczesne metody pracy z uczniem tj. odkrywanie, dociekanie i dążenie do prawdy.
Zalecano stosowanie doświadczeń, eksperymentów, ćwiczeń, analiz, dyskusji, wycieczek
i zajęć pozalekcyjnych. Powstawały pracownie, laboratoria, gabinety, ogródki
doświadczalne, i biblioteki. Nauczanie ściśle wiązano z wychowaniem. Głównym celem
szkoły było takie kształtowanie charakterów i umysłów, by uczniowie „sobie i drugim byli
pożyteczni”.
KEN uważała, że dla wychowania ważna jest właściwa atmosfera szkoły, dlatego
rozbudowywano szkolny ceremoniał: akademie, święta, egzaminy i popisy. Król ustanowił
specjalny medal Diligentiae – „za pilność”, nadawany najlepszym uczniom w sposób
szczególnie uroczysty. Młodzież była włączana w życie narodu i państwa poprzez obchody
świąt i rocznic patriotycznych. Zorganizowano system stypendiów dla ubogiej młodzieży
szlacheckiej, zobowiązując ją do odpłacenia za naukę państwu po uzyskaniu stanowisk i
godności.
W 1775 r. powstało Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych jako wydział programowy
Komisji. Pracowały w nim 24 osoby, w tym m.in.: Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Joachim
Chreptowicz, Grzegorz Piramowicz, Antoni Popławski, Onufry Kopczyński, Józef Wybicki
i Franciszek Zabłocki. Działalność Towarzystwa koncentrowała się wokół kwestii
programów, podręczników oraz ustaw oświatowych. Wydano 27 książek, będących zarówno
źródłem wiedzy dla uczniów, jak i przewodnikiem metodycznym dla nauczyciela. Książki
zawierały słowniczki terminów, objaśnienia, tabele, wykresy, ryciny. Najcenniejszą zdobyczą były przypisy dla nauczycieli – podawały środki upoglądowienia nauczania oraz literaturę uzupełniającą. Rękojmią właściwej realizacji programów stała się odpowiednia kadra dydaktyczna.
KEN, stawiając nauczycielom wysokie wymagania etyczno – moralne i umysłowe, stworzyła
jednolity stan akademicki. Mieli to być ludzie obowiązkowi, sprawiedliwi, konsekwentni,
wyrozumiali, stale pracujący nad sobą, znający ucznia i środowisko, z którego się wywodzi.
Swoistym vademecum stanu nauczycielskiego stały się „Powinności nauczyciela…”,
autorstwa Grzegorza Piramowicza.
Komisja i stworzony przez nią system upadły wraz z likwidacją państwa polskiego w 1795 r.
Jednakże myśl państwowego wychowania młodzieży stała się wzorem dla inicjatyw
późniejszych. Spadkobiercami ideałów Komisji są kolejne pokolenia ludzi pracujących na
niwie edukacji młodzieży.
Spuścizna KEN:
–        Wzniesienie zrębów nowoczesnego systemu edukacji.
–        Dokonał się głęboki przełom w obyczajowości, kulturze narodowej, poglądach
społecznych i postawie narodowej.
–        Przybliżyła proces integracji narodu opartego o wszystkich stany.
–        Utorowała drogę do dążeń narodowo-demokratycznych.
–        Odrodziła kulturę i wychowała pokolenie walczące o wolność kraju, stała się wzorem
dla instytucji późniejszych.
–      Po raz pierwszy w skali ogólnoeuropejskiej sprawę wychowania zaliczono do
obowiązków państwa, szkołę włączono w wielki proces kształtowania nowoczesnych form
życia, wzrosła rola i godność nauczyciela, któremu oddano rząd duchowy nad młodzieżą i
odpowiedzialność za postawę ideową.
–        Nauczanie nie ograniczało się do procesu dydaktycznego, ale miało charakter
wychowujący.
–        Stworzony model ideowy nauczyciela, rozumiejącego w pełni swoje powinności, do
dziś nie stracił aktualności.
–      Silne podkreślanie jakości naukowej i dydaktycznej podręczników. Akceptowanie
nowoczesnych postulatów metodycznych opartych o psychologię rozwojową dziecka. Nacisk
na metodę poglądową, zaopatrzenie szkół w odpowiednie pomoce, gabinety i biblioteki, w
także postulat wiązania nauki z życiem, włączanie młodzieży w wielkie problemy państwowo społeczne:
–        Zwrócenie uwagi na zawodowe przygotowanie młodzieży, warunkujące właściwy
rozwój gospodarki i kultury narodowej.
–      Zaakcentowano potrzebę podnoszenia świadomości pedagogicznej i rolę środowiska
rodzicielskiego. Wzmocniono rangę przygotowania nauczycieli przez zorganizowane studia
kierunkowe i zawodowe, wysyłanie zdolnych absolwentów za granicę, żądanie ciągłego
dokształcania się nauczycieli.
–        Podkreślano ważność badań naukowych, także w pracy nauczyciela, stworzono
świadomy swej roli stan akademicki.
–        Kodyfikacja ustaw szkolnych- mających wybitnie nowatorski i twórczy charakter.
–        Zainteresowanie sprawą wychowania dziewcząt.
–        Nacisk na rozwój oświaty ludowej.
–        Nowy system rekrutacji i pomocy stypendialnej.
–        Stworzenie zrębów pod dyscyplinę – początki samorządności uczniowskiej.